کد مطلب:33823 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:102
[صفحه 379] اینگونه اسباب عبارتند از: توشه برداشتن برای سفر، سرمایه گذاری برای تجارت، اسلحه برداشتن برای دفع دشمن، آذوقه ذخیره كردن برای هنگام اضطرار، مداوا كردن برای بهبود بیماری، در مسیر سیل نخوابیدن (این از اسباب ظنی است زیرا ممكن است كه فرد در مسیر سیل نخوابد و باز هم سیل بیاید. اما حتی اگر فقط احتمال آمدن سیل وجود داشته باشد و در مسیر آن نخوابد این نخوابیدن خلاف توكل نیست، بر خلاف نظر سعدی كه می گفت: اگر زكوه فرو غلطد آسیا سنگی (گلستان سعدی، باب دوم) در میان درندگان نخوابیدن، زیر دیوار خمیده ننشستن و شبها در خانه را از خوف دزد بستن هم ازین نوع است. غزالی مساله ی بستن در خانه را به تفصیل مطرح كرده است و به این سوال پاسخ داده است كه آیا قفل كردن در خانه به هنگام شب یا به هنگام بیرون رفتن از خانه، خلاف توكل است یا نه؟ پاسخ او این است كه قفل سبك زدن جایز است اما زیاد قفل زدن خلاف توكل است. (سپس غزالی می گوید اگر دزد به خانه آمد، بهترین كار این است كه آنچه را دزدیده بر او حلال كنیم تا معصیتی به پای او نوشته نشود). قفل كردن در خانه جزء اسباب ظنی است زیرا علی رغم آنكه با قفل كردن در، احتمال دزدی را كاهش می دهیم اما همچنان ممكن است دزد خانه را بزند. در هر حال چون توسل به اسباب ظنی خلاف توكل نیست، قفل كردن در نیز منافاتی با توكل ندارد[1] همچنین است بستن پای شتر، سفر نكردن در جاده ای كه احتمال وجود راهزنان هست و...
نراقی به تبعیت از غزالی، اسباب و عوامل طبیعی را به سه دسته تقسیم كرده است: دسته اول اسبابی كه نتیجه بخشی آنها قطعی است، دسته ی دوم اسبابی كه نتیجه بخشی آنها ظنی است و دسته ی سوم اسبابی كه نتیجه بخشی آنها موهوم است. پس از این تقسیم بندی نراقی می نویسد: رفتن بسوی اسباب قطعی و ظنی منافاتی با توكل ندارد. در اسباب قطعی یا ظنی، ارتباط بین علت و معلول، قطعی یا ظنی است، خواه نفعی را به ما برسانند یا ضرری را از ما دفع كنند. آنچه با توكل منافات دارد، توسل جستن به اسباب وهمی است. سپس نراقی مثال می زند (این مثالها نیز از غزالی است): هنگامی كه ما بر سر سفره می نشینیم، دراز كردن دست، برداشتن لقمه و گذاشتن لقمه در دهان از اسباب قطعی هستند. نمی توان گفت كه چون من بر خداوند توكل كرده ام، لذا برای برداشتن لقمه دست دراز نمی كنم و منتظر می مانم تا لقمه خود به دهان من درآید. استفاده كردن از دست و نهادن لقمه به دهان هیچ منافاتی با توكل ندارد. نمونه های دیگر
نه عارفست كه از راه سنگ برخیزد
صفحه 379.